Νέοι όροι – live streaming , digital theatre , digital platforms , in-between παράσταση– έχουν εισαχθεί στο θεατρικό λεξιλόγιο εγε...
Νέοι όροι –live streaming, digital theatre, digital platforms, in-between παράσταση– έχουν εισαχθεί στο θεατρικό λεξιλόγιο εγείροντας συζητήσεις, ερωτήματα και μελέτες. Η παρουσία της πανδημίας τα τελευταία δύο χρόνια προκάλεσε κινήσεις πειραματισμού και εξωστρέφειας της θεατρικής τέχνης.
Κατά την πρώτη περίοδο του εγκλεισμού, όταν επικρατούσε η αίσθηση πως η πανδημία θα τελείωνε σύντομα, το θέατρο μπήκε στις οθόνες των σπιτιών μας με βιντεοσκοπημένες παραστάσεις. Η συνθήκη όμως αυτή, ως γνωστόν, παρατάθηκε κι έτσι το επόμενο βήμα ήταν η ζωντανή μετάδοση (live streaming) θεαμάτων. Το θέατρο «Πορεία» έκανε την αρχή της διαδικτυακής «τηλεσκηνοθεσίας» σε πραγματικό χρόνο και έπειτα ακολούθησαν και άλλα θέατρα, ως μια κίνηση επιβίωσης της τέχνης, αφού ο καλλιτεχνικός χώρος είχε πληγεί από το κλείσιμο των θεάτρων. Παραστάσεις, εγχώριες και παγκόσμιες, με εξαιρετικό ήχο και εικόνα από διαφορετικές γωνίες λήψης, έγιναν πλέον διαθέσιμες, με ένα μικρό αντίτιμο, για εκείνους που επιθυμούσαν να παρακολουθήσουν θέατρο από το σπίτι.
Έπειτα, η κατάσταση αυτή μετεξελίχθηκε, ώστε να γεννηθούν πρωτότυπα έργα τα οποία δημιουργήθηκαν αποκλειστικά γι’ αυτόν τον σκοπό. Το «Θέατρο Τέχνης» για παράδειγμα, διεξήγαγε διαγωνισμό (2020-2021) για τη δημιουργία πρωτότυπου ψηφιακού υλικού με σκοπό την προβολή του από το διαδίκτυο, εμπλουτίζοντας το ρεπερτόριό του και με ψηφιακές παραστάσεις. Η ομάδα bijoux de kant, ανέπτυξε μια ψηφιακή χώρα, τη LAND (2021) με σκοπό να διερευνήσει τη σχέση θεάτρου και ψηφιακών μέσων, δημιουργώντας πρωτότυπα έργα για να προβληθούν διαδικτυακά χωρίς τον περιορισμό τόπου και χρόνου, ξεκινώντας με τα έργα «Οι 7 θάνατοι της Αντώνας» και «Ερωτόκριτος travel/στη γη της ομοιοκαταληξίας».
Οι καινούριες συνθήκες οδήγησαν το θέατρο σε νέους πειραματισμούς με την ψηφιακή τεχνολογία, ώστε να προκύψει ένα νέο υβριδικό θεατρικό παρακλάδι, το ψηφιακό θέατρο.
Αναμφίβολα, αυτό δεν συνέβη από τη μια στιγμή στην άλλη, καθώς η χρήση μικτών τεχνικών έχει εισχωρήσει στη θεατρική σκηνή ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’60, δημιουργώντας μια νέα σκηνική γλώσσα. Τη δεκαετία του ’90, με την είσοδο της ψηφιακής εποχής, άρχισαν να παρουσιάζονται καλλιτεχνικές παραγωγές οι οποίες χρησιμοποίησαν τα νέα τεχνολογικά μέσα. Δημιουργοί όπως οι: La Fura dels Baus, Socìetas Raffaello Sanzio με σκηνοθέτη τον Romeo Castellucci, Wooster Group, άλλαξαν τον τρόπο που βλέπουμε μια παράσταση, αφού έστρεψαν το βλέμμα μας στην «εικόνα», δημιουργώντας εικαστικά και μη λεκτικά περιβάλλοντα με την ενσωμάτωση ψηφιακών μέσων.
Η πρόσληψη διαφόρων πολυμεσικών θεαμάτων, επηρεάζει και αναδιαμορφώνει την αντιληπτική ικανότητα του θεατή. Πολλές φορές το ίδιο το κοινό συμμετέχει ενεργά σε δράσεις μέσω της τεχνολογίας, ως δημιουργός και ως περφόρμερ. Η βρετανική ομάδα Blast Theory, με μέλη από διαφορετικές καλλιτεχνικές κατηγορίες, δημιουργεί παραστάσεις χρησιμοποιώντας εγκαταστάσεις, βίντεο, κινητά τηλέφωνα όπου οι θεατές αλληλεπιδρούν, είτε μεταξύ τους είτε μέσω μιας ψηφιακής πλατφόρμας. Το διαδραστικό παιχνίδι «I Like Frank» (2001) σε συνεργασία με το Mixed Reality Lab του Πανεπιστημίου του Nottingham, δημιούργησαν την πρώτη διάδραση μικτής πραγματικότητας ανάμεσα στο διαδίκτυο και τους δρόμους μιας πόλης, χρησιμοποιώντας τηλέφωνα 3G σε αναζήτηση του Φρανκ, με on-line συμμετοχές από όλον τον κόσμο. Το 2015, στο Grec Festival, η θεατρική ισπανική ομάδα La Fura dels Baus δημιούργησε ένα ψηφιακό περιβάλλον, με την παράσταση «M.U.R.S.» με σκοπό να εξερευνήσει τη διαδραστικότητα μεταξύ του τόπου και του θεατή μέσω ψηφιακής πλατφόρμας.
Στην περίοδο της πανδημίας, που το θέατρο έπρεπε να προσαρμοστεί στην περιβάλλουσα πραγματικότητα, η χρήση των ψηφιακών μέσων λειτούργησε ως αναγκαία συνθήκη, η οποία το αναδιαμόρφωσε και το προσάρμοσε στις συγκεκριμένες καταστάσεις. Η παράσταση «Traces of Antigone» (2020) με θέμα την έμφυλη βία, σε κείμενο της Χριστίνας Ουζουνίδη και σε σκηνοθεσία της Έλλης Παπακωνσταντίνου με την ομάδα της, ODC Ensemble, προβλήθηκε, εν μέσω παγκόσμιου εγκλεισμού, από την ψηφιακή πλατφόρμα zoom. Σε αυτή την παράσταση συμμετείχαν τέσσερις ερμηνεύτριες με φυσική παρουσία και δύο μέσω ψηφιακής πλατφόρμας. Πρόκειται για μία από τις πρώτες υβριδικές παραστάσεις σε ψηφιακή μορφή που ενθουσίασε κοινό και κριτικούς σε όλο τον κόσμο.
Το θέατρο, στην εποχή της πανδημίας, επιβίωσε καταρρίπτοντας τον τόπο και τον χρόνο. Η οθόνη μετατράπηκε σε ψηφιακό σύνορο ανάμεσα στον θεατή και το θέαμα. Αν η ταυτοχρονία έθετε τα όρια ανάμεσα στο θέατρο και τις άλλες παραστατικές τέχνες, το ψηφιακό θέατρο τα διαρρηγνύει με την επαναληψιμότητα. Παραφράζοντας τον πίνακα του Ρενέ Μαγκρίτ, «Αυτό δεν είναι μία πίπα», θα λέγαμε ότι αυτό δεν είναι θέατρο, αλλά η εικόνα του θεάτρου. Το θέατρο, άλλωστε, ως δέκτης αλλαγών και ερεθισμάτων, κρίσεων και κραδασμών, κοιτάζει περιμετρικά και κινείται διακλαδωτά, προκειμένου να κατανοήσει, να συμβαδίσει και να αναμετρηθεί με τις προκλήσεις τις εποχής του. Όποια κι αν είναι η συνθήκη, το ζητούμενο θα είναι πάντα η βιωμένη εμπειρία του ζωντανού θεάματος, αυτής της ανεπανάληπτης μοναδικής εφημερότητας που ενώ εξατμίζεται, αφήνει ανεξίτηλα ίχνη.
.jpg)
